Астана, 14 желтоқсан. Қазақстанның экономикалық келешегі жөніндегі пікірталас қыздап кетті. Беделді эксперттер мен талдаушылар 2025 жылға арналған даму сценарийлерін қарастырып, елімізді экономикалық өсуге апаратын негізгі факторларды анықтады.
Макроэкономикалық көрсеткіштердің болжамы
Ұлттық Банк пен Қаржы министрлігінің деректері бойынша, 2025 жылы Қазақстанның ЖІӨ-і 4,5-5,2% аралығында өсуі күтілуде. Бұл оптимистік болжам бірнеше негізгі факторларға негізделеді.
Біріншіден, мұнай бағасының тұрақтануы. Халықаралық талдаушылар Brent маркалы мұнайдың бағасы бір баррельге 75-85 доллар аралығында болатынын болжайды. Бұл деңгей бюджет кірістерінің болжамды деңгейде болуын қамтамасыз етеді.
Екіншіден, инфляция деңгейінің баяулауы. 2024 жылдың соңында 9-10% деңгейінде болған инфляция 2025 жылдың аяғына қарай 6-7%-ға дейін төмендейді деп күтілуде. Бұл тұтынушылық сұраныстың өсуіне және тұрғындардың сатып алу қабілетінің артуына ықпал етеді.
Инвестициялық климат және шетелдік инвестициялар
Инвестициялық тартымдылықты арттыру — экономикалық өсудің негізгі қозғаушы күші. Үкімет бірнеше маңызды реформаны жүзеге асыруда: салық жүйесін жеңілдету, әкімшілік кедергілерді азайту және мемлекеттік қызметтерді цифрландыру.
2025 жылы шетелдік тікелей инвестициялардың көлемі 28-30 миллиард долларға жетуі күтілуде. Негізгі инвестициялық ағымдар мұнай-газ өнеркәсібі, тау-кен металлургиясы, жаңартылатын энергетика және цифрлық технологиялар салаларына бағытталатын болады.
Экономиканы әртараптандыру
Мұнай секторына тәуелділікті азайту ұзақ мерзімді стратегиялық басымдық болып қала береді. Өңдеуші өнеркәсіпті дамыту, ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу және туристік инфрақұрылымды жетілдіру экономикалық әртараптандырудың негізгі бағыттары.
Ерекше назар аударылатын салалар:
- Агроөнеркәсіп кешені: Астық, ет және сүт өнімдерінің экспортын арттыру
- Химия өнеркәсібі: Полимерлер мен тыңайтқыштарды өндіру
- Машина жасау: Вагон жасау және автомобиль құрастыру өндірістерін дамыту
- IT-сектор: Отандық бағдарламалық өнімдерді әзірлеу және экспорттау
Цифрлық экономика және инновациялар
Цифрлық трансформация экономикалық өсудің маңызды факторына айналуда. "Цифрлық Қазақстан" бағдарламасы аясында e-commerce, fintech, govtech және басқа да инновациялық бағыттар белсенді дамып келеді.
2025 жылға қарай цифрлық экономиканың үлесі ЖІӨ-де 5-6%-ға жетуі күтілуде. Жасанды интеллект, үлкен деректер талдауы, блокчейн технологиялары және интернет заттары салаларындағы стартаптарға мемлекеттік қолдау көрсетілуде.
Шағын және орта бизнесті дамыту
ШОБ ЖІӨ-нің 30%-ға дейінгі үлесін қамтамасыз етуі тиіс. Бұл үшін бірқатар мемлекеттік бағдарламалар жүзеге асырылуда: қолайлы несие беру, кәсіпкерлерді оқыту және менторлық бағдарламалары, экспортқа шығуға көмек көрсету.
Цифрлық платформалар арқылы бизнесті тіркеудің жеңілдеуі, онлайн есептілікті енгізу және "бір терезе" қағидаты бойынша мемлекеттік қызметтерді көрсету кәсіпкерлік белсенділікті арттырады.
Еңбек нарығы және жұмыспен қамту
Экономикалық өсу жұмыс орындарының санын арттыруға әкеледі. 2025 жылы 200 мыңнан астам жаңа жұмыс орны ашылуы күтілуде. Жаңа салалардың дамуы білікті мамандарға деген сұранысты арттырады.
Білім беру жүйесін еңбек нарығының қажеттіліктеріне бейімдеу, қайта даярлау және біліктілікті арттыру бағдарламаларын кеңейту маңызды тапсырмалар болып табылады. Техникалық және кәсіптік білім беруге ерекше назар аударылады.
Аймақтық даму және теңгерімділік
Аймақтар арасындағы экономикалық айырмашылықтарды азайту — тұрақты дамудың маңызды шарты. Өңірлерді индустрияландыру, өңірлік кластерлер құру және инфрақұрылымды жетілдіру бойынша жобалар жүзеге асырылуда.
Шағын қалаларды және ауылдық жерлерді дамытуға арнайы назар аударылады. Ауыл шаруашылығының тиімділігін арттыру, ауылдық туризмді дамыту және аграрлық өңдеуші кәсіпорындарды құру өңірлік экономиканы жандандырады.
Сыртқы сауда және экспорт
Экспортты әртараптандыру және жаңа нарықтарды игеру маңызды міндет болып табылады. Қазақстан өзінің дәстүрлі серіктестерімен (Ресей, Қытай, ЕО) қатынастарды нығайта отырып, жаңа бағыттарды да дамытуда — Оңтүстік-Шығыс Азия, Таяу Шығыс, Африка елдері.
Мұнайдан басқа экспорттың үлесін арттыру ұзақ мерзімді мақсат болып қала береді. Өңделген өнім экспортын арттыру, қазақстандық брендтерді насихаттау және халықаралық сапа стандарттарына сәйкестікті қамтамасыз ету басымдық беріледі.
Қаржы жүйесінің тұрақтылығы
Банк жүйесінің берік болуы экономикалық өсудің негізі. Ұлттық Банк қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін макропруденциалдық саясатты жүргізуде. Банктердің капиталдануын арттыру, тәуекелдерді басқару жүйелерін жетілдіру және несиелендірудің сапасын жақсарту басты міндеттер.
Финтех компаниялардың дамуы қаржылық қызметтердің қолжетімділігін арттырады. Цифрлық банкинг, мобильді төлемдер және онлайн-несиелендіру қаржылық инклюзияны кеңейтеді.
Тәуекелдер және сын-қатерлер
Оптимистік болжамдарға қарамастан, бірқатар тәуекелдер бар. Геосаяси кернеу, әлемдік экономикадағы құлдырау, климаттық өзгерістер және пандемия қаупі экономикалық дамуға кері әсер етуі мүмкін.
Бұл тәуекелдерді азайту үшін экономикалық саясатта икемділік пен әртараптандыру қажет. Резервтерді сақтау, фискалдық тәртіпті сақтау және құрылымдық реформаларды жалғастыру маңызды.
Қорытынды және ұсынымдар
2025 жыл Қазақстан экономикасы үшін қолайлы болуы мүмкін, бірақ бұл белсенді саясатты жүргізуді және құрылымдық реформаларды жалғастыруды талап етеді. Негізгі ұсынымдар:
- Инвестициялық климатты одан әрі жақсарту
- Экономиканы әртараптандыруды жалғастыру
- Адами капиталды дамытуға инвестиция салу
- Инновациялар мен технологияларды белсенді енгізу
- Экологиялық тұрақты даму қағидаттарын сақтау
Эксперттердің пікірінше, егер осы бағыттар бойынша жүйелі жұмыс жүргізілсе, Қазақстан 2025 жылы тұрақты экономикалық өсуге жетіп, халықтың әл-ауқатын арттыра алады.